Geen plaats voor mondproblemen bij special forces

Dit artikel is een vertaling van het oorspronkelijke Engelstalige artikel gepubliceerd in Dental Asia, editie juli/augustus 2025.

De fysieke topprestaties van special forces beginnen in de mond. 

Janne Lehtonen, bekend van de reality-tv-series Finnish Special Forces en Amazing Race, is een voormalig marinegevechtsduiker en scherpschutter met operationele ervaring in NAVO-missies in Somalië en Afghanistan. Hij benadrukte dat mondgezondheid, vaak over het hoofd gezien, cruciaal is voor het behoud van top fysieke en cognitieve prestaties in extreme omgevingen.

"Zelfs een klein mondgezondheidsprobleem kan levensbedreigend worden tijdens risicovolle operaties," zei Lehtonen.

Wetenschappelijk bewijs ondersteunt deze bewering: slechte mondgezondheid wordt in verband gebracht met systemische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en cognitieve achteruitgang. Voor special forces die worden blootgesteld aan intense fysieke en mentale stress is optimale mondgezondheid geen keuze, het is essentieel.

“Goede mondgezondheid ondersteunt het herstel, verlaagt het risico op infecties en verhoogt de algehele prestaties,” aldus dr. Tommi Pätilä, een Finse hart- en orgaantransplantatiechirurg.

Tandpijn in het veld — en onder water
Lehtonen vertelt over echte situaties waarbij kiespijn of tandvleesinfecties de operationele paraatheid ernstig beïnvloedden: "Ik heb soldaten gezien die werden verlamd door tandpijn in het veld. Er is geen tandzorg tijdens een missie, en pijn kan concentratie en prestaties vernietigen."

In special forces is tandheelkundige paraatheid net zo cruciaal als fysieke kracht. En voor militaire duikers is mondgezondheid nog belangrijker vanwege drukgerelateerde risico's.

“In de Finse Defensiemacht ondergaan gevechtsduikers jaarlijks een tandheelkundig onderzoek en preventieve zorg. Daar is een reden voor: drukveranderingen onder water kunnen ernstige tandpijn of zelfs tandbreuken veroorzaken,” vertelde Lehtonen.

Duikgeneeskunde is een multidisciplinair veld dat ook mondzorg omvat. Onbehandeld tandbederf, parodontale aandoeningen of slecht afgesloten vullingen kunnen onder druk verlammende pijn veroorzaken.

“Ik heb duikers plotseling zien uitvallen door barodontalgie*, pijn veroorzaakt door drukveranderingen,” waarschuwde Lehtonen. “Dat kan een missie onmiddellijk beëindigen.”

Antibacteriële licht-geactiveerde behandeling: een proactief hulpmiddel voor mondgezondheid
Tandheelkundige professionals zijn essentieel bij het voorbereiden van professionals zoals duikers en elitesoldaten op risicovolle operaties. Preventieve zorg, patiënteneducatie en vroege interventie zijn cruciaal voor het waarborgen van prestaties en veiligheid.

Een opkomende oplossing is Lumoral, een in Finland ontwikkeld antibacterieel lichttherapie-apparaat. Het gebruikt een dual-light technologie in combinatie met een speciale mondspoeling om schadelijke bacteriën in tandplak te elimineren. De methode is medicijnvrij, klinisch bewezen en officieel aanbevolen door de Finse Vereniging van Mondhygiënisten.

Lehtonen deelde zijn ervaring: “Ik poetste regelmatig, maar mijn tandvlees bloedde nog steeds. Na Lumoral slechts één keer per week te hebben gebruikt gedurende een maand, stopte het bloeden.”

“De mogelijkheid van Lumoral om het infectierisico te verlagen en het mondmicrobioom te ondersteunen maakt het een slim hulpmiddel voor atleten, professionals in veeleisende vakgebieden en iedereen met aanhoudende mondgezondheidsproblemen,” voegde dr. Pätilä toe.

Lehtonen vond dat er meer bewustwording nodig is in organisaties die verantwoordelijk zijn voor gezondheid onder extreme omstandigheden:
“Instanties zoals het Centrum voor Militaire Geneeskunde zouden nieuwe technologieën ter bevordering van mondgezondheid moeten promoten. Zelfs kleine mondproblemen kunnen uitgroeien tot ernstige operationele risico’s. Mondgezondheid mag niet genegeerd worden.”

* Barodontalgie en andere duikgerelateerde mondgezondheidsrisico’s
Een van de meest voorkomende maar onderbelichte mondgezondheidsrisico’s bij duiken is barodontalgie, ook wel “tooth squeeze” genoemd: een scherpe pijn in de tanden veroorzaakt door drukveranderingen. Dit gebeurt wanneer lucht vast komt te zitten in onbehandeld tandbederf, lekkende vullingen of onder recente tandheelkundige behandelingen. In extreme gevallen kunnen deze drukveranderingen zelfs leiden tot tandbreuken of beschadiging van restauraties.

Barodontalgie is gemeld tijdens duiken op dieptes van 10 tot 26 meter. De pijn kan plotseling optreden en zo hevig zijn dat een duiker tijdelijk uitvalt, wat een ernstig risico vormt voor de veiligheid en het slagen van een duikmissie. Een studie suggereert dat ongeveer 17,3% van de duikers ooit barodontalgie heeft ervaren. De pijn wordt vaker gerapporteerd tijdens de afdaling dan bij het opstijgen.

Andere veelvoorkomende mondgezondheidsproblemen bij duikers zijn kaakvermoeidheid en TMJ-klachten (kaakgewricht) door langdurig klemmen of slecht passende mondstukken; en droge mond, verergerd door uitdroging, wat het risico op tandvleesontstekingen en parodontale aandoeningen verhoogt.

Preventieve tandheelkundige zorg is cruciaal
Voor duikers, of ze nu recreatief, commercieel of militair actief zijn, is preventieve tandheelkunde essentieel. Slechte mondgezondheid kan de operationele paraatheid ondermijnen, het herstel vertragen en het infectierisico verhogen.

Dit is vooral belangrijk voor maritiem personeel en zeelieden op lange missies, die vaak opereren in afgelegen of beperkte omgevingen waar tandheelkundige noodgevallen moeilijk of onmogelijk te behandelen zijn.

Door regelmatige controles, vroege interventie en gepersonaliseerde preventieve strategieën te waarborgen, spelen tandheelkundige professionals een vitale rol in het beschermen van de gezondheid, veiligheid en prestaties van iedereen die onder water opereert.

Bronvermelding (Engels):

1. Sanident: Scuba diving and dental health

2. Onose Y, Suzuki S, Yoshino K, Ishizuka Y, Satou R, Kamijyo H, Sugihara N. Relationship between oral symptoms during diving work and preventative dental visits in Japanese male occupational divers. Ind Health. 2020 Jun 9;58(3):238-245. doi: 10.2486/indhealth.2019-0076.

3. Pakarinen S et al. Home-Applied Dual-Light Photodynamic Therapy in the Treatment of Stable Chronic Periodontitis (HOPE-CP)-Three-Month Interim Results. Dent J (Basel). 2022 Nov;10(11):206. doi: 10.3390/dj10110206.

4. Findler-Meir Y et al. [The influence of military underwater activity on the oral cavity]. Refuat Hapeh Vehashinayim. 2017 Apr;34(2):48-54, 88. Hebrew.

5. Zadik Y, Drucker S. Diving dentistry: a review of the dental implications of scuba diving. Aust Dent J. 2011 Sep;56(3):265-71. doi: 10.1111/j.1834-7819.2011.01340.x.